Od czasu wykrycia pierwszego przypadku zakażenia HIV w Polsce minęły już ponad trzy dekady. Czego nauczyliśmy się przez ten czas?
Anna Marzec-Bogusławska
Lekarz epidemiolog, dyrektor Krajowego Centrum ds. AIDS
Zagadnienia dotyczące HIV/AIDS budzą wciąż wiele kontrowersji, dlatego rzetelna wiedza dotycząca aktualnych zjawisk jest stale potrzebna. Na początek o sytuacjach w których ryzyko zakażenia nie występuje. Mieszkanie pod jednym dachem z osobą zakażoną oraz codzienne kontakty w pracy czy szkole nie stanowią żadnego zagrożenia. Komary oraz inne owady i zwierzęta nie przenoszą HIV.
Do zakażenia może natomiast dojść poprzez kontakt seksualny, zarówno pomiędzy kobietą i mężczyzną (kontakt heteroseksualny), jak i pomiędzy osobami tej samej płci – częściej mężczyznami (kontakt homoseksualny), a także poprzez stosowanie narkotyków w iniekcjach. Zdarzają się też tzw. zakażenia wertykalne, czyli przeniesienie HIV z matki na dziecko w czasie porodu lub – rzadziej – podczas ciąży. Wiedza na temat zakażenia HIV jest bardzo ważna dla kobiet planujących macierzyństwo lub będących już w ciąży oraz ich partnerów. Obecnie nawet jeśli kobieta jest zakażona HIV, ale o tym wie i przyjmuje leki, ma blisko 100-procentową szansę na urodzenie zdrowego dziecka. Zgodnie z obowiązującym prawodawstwem, lekarz prowadzący ciążę powinien zaoferować każdej kobiecie ciężarnej wykonanie testu w kierunku HIV a także koniecznie badanie w kierunku kiły. W ostatnich latach dochodzi do niepokojąco wielu przypadków tzw. kiły wrodzonej u dzieci urodzonych przez matki, które nieświadome swojego zakażenia kiłą nie wykonały w ciąży badania.
Zatem – wszystkie Panie, które jesteście w ciąży – poproście swojego lekarza o zlecenie testu w kierunku HIV i kiły!
Ryzyko zakażenia istnieje także w czasie wykonywania wszystkich zabiegów, podczas których naruszona zostaje ciągłość skóry, a sprzęt, który został użyty, nie jest sterylny. Dotyczy to np. przekłuwania uszu lub innych części ciała, przyjmowania np. sterydów anabolicznych lub innych środków w iniekcji, czy też wykonywania trwałego tatuażu. Nadużywanie substancji zmieniających świadomość takich, jak alkohol czy środki psychoaktywne, także zwiększa ryzyko zakażenia HIV, gdyż często sprzyja podejmowaniu ryzykownych kontaktów seksualnych.
W ostatnich latach wiele uwagi poświęca się problemowi zakażeń w populacji osób po 55 r. ż. Wraz z postępem medycyny, pojawianiu się tabletek dających nowe możliwości oraz rozwojem technik komunikacji, w tym Internetu, coraz więcej osób, także po pięćdziesiątce decyduje się na powrót do aktywnego życia seksualnego. Niestety nie wszyscy pamiętają o konieczności stosowania technik profilaktyki zakażeń przenoszonych droga płciową w tym HIV, kiły czy rzeżączki.
Epidemia, która w latach 80. zaczynała się w populacji mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami niejako zatoczyła krąg, gdyż obecnie znów do większości zakażeń dochodzi w populacjach takich jak mężczyźni mający kontakty seksualne z mężczyznami, osoby biseksualne oraz heteroseksualne często zmieniające partnerów.
W kontekście rozprzestrzeniania się zakażeń niezwykle ważną populacją są mężczyźni biseksualni. Uważa się, iż stanowią oni tzw. populację pomostową, pomiędzy cechującą się wysokim poziomem ryzykownych zachowań populacją mężczyzn mających kontakty seksualne z mężczyznami a populacją heteroseksualną – zarówno kobiet jak i mężczyzn.
Odrębnym, zasługującym na uwagę problemem są zakażenia HCV (wirusem zapalenia wątroby typu C) drogą kontaktów seksualnych, często także doodbytniczych.
W celu zminimalizowania ryzyka zakażeń HIV przenoszonych drogą płciową coraz więcej krajów wprowadza farmakologiczna profilaktykę przed-ekspozycyjną, czyli profilaktyczne podawanie wybranych leków ARV osobom niezakażonym, o wysokim poziomie zachowań ryzykownych.
Warto podkreślić, ze w przypadku nieszczęśliwego wypadku takiego jak np. zakłucie zanieczyszczoną krwią igłą czy gwałt, należy natychmiast zgłosić się do lekarza, który oszacuje ryzyko i ewentualnie wdroży tzw. profilaktykę po-ekspozycyjną, czyli bezpłatne leczenie ARV, trwające 28 dni.
Pomimo ogromnego postępu, jaki dokonał się w nauce, wiedzy na temat wirusa HIV, zakażenia oraz zespołu nabytego niedoboru odporności, AIDS pomimo przewlekłego charakteru pozostaje chorobą śmiertelną. Dzięki dostępnym obecnie lekom antyretrowirusowym, istnieje szansa przedłużenia życia pacjentów oraz znaczącej poprawy jego jakości, ale wciąż nie potrafimy wyleczyć z AIDS.
Dlatego tak ważna jest profilaktyka: rzetelna wiedza, stosowanie technik zmniejszających ryzyko zakażeń w kontaktach seksualnych, ale przede wszystkim niepodejmowanie ryzykownych zachowań. Tylko w ten sposób mamy pewność ochrony przed zakażeniem.
Wszystkich, którzy chcieliby poszerzyć swoją wiedzę zapraszamy na aids.gov.pl. Strona ta jest wirtualnym kompendium wiedzy o HIV i AIDS. Znajduje się tam także informacja na temat punktów konsultacyjno-diagnostycznych (PKD), w których można wykonać test w kierunku HIV anonimowo, bezpłatnie i bez skierowania. Istnieje także możliwość skorzystania z Internetowej Poradni HIV/AIDS, gdzie otrzymamy drogą poczty elektronicznej odpowiedź na dowolne pytanie w zakresie tej tematyki. W przypadku wątpliwości zachęcam do kontaktu ze specjalistami z Ogólnopolskiego Telefonu Zaufania 801 888 448 (płatne za pierwszą minutę połączenia) lub 22 692 82 26.
