Objawy alergii niezależnie od ich przyczyny są bardzo uciążliwe i mogą dotyczyć nawet 40 proc. naszego społeczeństwa. Nieleczona alergia prowadzi do wielu poważnych konsekwencji zdrowotnych.
Dr n. med. Piotr Dąbrowiecki
Klinika Chorób Infekcyjnych i Alergologii w Wojskowym Instytucie Medycznym, przewodniczący Polskiej Federacji Stowarzyszeń Chorych na Astmę Alergie i POCHP
Jakie alergie rozróżniamy?
U podstawy każdej alergii leży nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na bodziec, którym jest najczęściej cząstka białkowa zwana alergenem. Wyróżniamy m.in. alergie pokarmowe – alergen wnika do naszego układu pokarmowego wraz z jedzeniem – oraz alergie wziewne, gdy bodziec drogą wziewną dostaje się do nosa, gardła, płuc, a nawet oka czy też przykleja się do skóry. Mamy również alergie kontaktowe, gdzie alergen poprzez kontakt ze skórą lub śluzówką wywołuje reakcję alergiczną.
Ile osób w Polsce choruje na alergie wziewne?
W Polsce ponad 12 milionów osób ma objawową alergię. Prawie polowa społeczeństwa to osoby z atopią – mające dodatnie testy alergiczne. Najczęstszą postacią alergii wziewnej jest alergiczny nieżyt nosa. Cierpi na niego jedna czwarta naszego społeczeństwa. Co dziesiąty Polak ma astmę, kolejne 10 proc. populacji choruje na atopowe zapalenie skóry.
Czym charakteryzuje się alergia wziewna? Jakie alergeny ją wywołują? Na jakie alergeny narażeni jesteśmy wiosną?
Alergia wziewna, czyli reakcja na alergeny wnikające do układu oddechowego, objawia się katarem, kichaniem, blokadą nosa, spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Symptomy dotyczą również śluzówek oka, ponieważ alergen wziewny może się na nich osadzać. Skutkuje to załzawionymi, podrażnionymi oczami, uczuciem suchości pod powiekami, obrzękiem spojówek. W zależności od tego, jak daleko wniknie alergen w głąb organizmu, alergia wziewna może dać o sobie znać w postaci astmy oskrzelowej, czyli kaszlu, świstów przy oddychaniu, uczucia duszności, utrudnionego oddechu.
Alergię tę powodują przede wszystkim alergeny wziewne – pyłki roślin, np. drzew (brzozy), zarodniki grzybów pleśniowych (m.in. alternaria), trawy, chwasty oraz roztocza kurzu domowego. W tym kontekście mamy do czynienia z rozróżnieniem na alergeny całoroczne i sezonowe. Na wiosnę najbardziej uciążliwe dla alergików są pyłki olchy i brzozy. W lecie natomiast jest to trawa, żyto i bylica. Od kwietnia/maja do września dają mam „po nosie” zarodniki grzybów pleśniowych – alternaria i cladosporium. Zimą najczęściej dochodzi do epidemii „roztoczycy”, czyli choroby wywołanej roztoczami kurzu domowego.
W jaki sposób alergia wpływa na nasz układ odpornościowy?
Alergia to nadmierna, nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego na styczność z alergenem. Gdy organizm traci swój potencjał odpornościowy na walkę z alergenami, stwarza to podatność na działanie infekcji wirusowych oraz bakteryjnych. Układ immunologiczny zajęty walką z alergenem nie jest w stanie tak dobrze obronić nas przed innymi czynnikami. Oznacza to, że alergicy częściej chorują na infekcje m.in. układu oddechowego.
W jaki sposób zatem leczyć alergię? Czym może skutkować nieleczona alergia wziewna?
Leczenie alergii może być kilkustopniowe. Pierwszym najskuteczniejszym rozwiązaniem jest unikanie alergenów. Nie zawsze jednak jest to możliwe, ponieważ w przypadku alergii wziewnej jest to nieuniknione – alergeny znajdują się w powietrzu. W tym przypadku leczeniem pierwszej linii jest zastosowanie leków antyhistaminowych. Jeśli leki antyhistaminowe nie usuwają wszystkich objawów alergii dołączamy do nich miejscowo działające sterydy. One mają działanie przeciwzapalne. Czasami włączamy leczenie antyleukotrienowe w formie tabletek lub proszku do rozpuszczenia w wodzie.
Najlepszym przyczynowym sposobem leczenia alergii jest immunoterapia swoista, czyli potocznie nazwane odczulanie. Stosuje się je po dokładnej diagnozie u każdego pacjenta, który nie ma przeciwwskazań (od 5. roku życia). Terapia jest bardzo skuteczna (aż 90 proc. przy alergii na pyłki), daje rezultaty w postaci braku objawów alergii nawet do 10 lat po zakończeniu terapii.
Leczenie alergii paradoksalnie zwiększa odporność organizmu na działanie wirusów i bakterii. Jeśli nie zostanie zastosowane, dochodzi do progresji choroby. Nieleczona alergia wziewna przynosi o wiele więcej poważnych konsekwencji. Nasila się i rozszerza wrażliwość na inne alergeny. Przykładowo nieleczony nieżyt nosa może spowodować rozwój astmy, a nawet astmy o ciężkim przebiegu.
Czym są testy alergiczne? Jakie są ich rodzaje?
W diagnostyce alergii stosuje się kilka rodzajów testów. Jednym z nich jest test naskórkowy, polegający na nanoszeniu alergenu na skórę pacjenta, po nakłuciu skóry wynik otrzymujemy po 15 minutach. Drugą metodą jest badanie z krwi, określające ilość swoistych przeciwciał IgE przeciwko powszechnym alergenom. Trzecim rodzajem testów są testy płatkowe – używane zazwyczaj w diagnostyce alergii kontaktowej. Są to specjalne płatki z alergenami nakładane na skórę, najczęściej na plecy pacjenta, na ok. 72 godziny. Czasami musimy wykonać testy prowokacyjne, aby odpowiedzieć pacjentowi na pytanie, dlaczego ma męczący kaszel lub przewlekły katar.
